Оның 80 млн гектары жайылымға арналған, елді мекендер айналасындағы жалпы пайдалануға арналған жер көлемі – 20 млн гектар.
Бүгінде жайылым жерлері туралы заңға сәйкес, егер мал саны нормативтің 20%-ын құраса, меншік иесінен жерді алып қоюға тыйым салынған. Яғни егер оның мың гектар жері болса, ол бар болғаны 40 бас мал ұстай алады және ол жерді ешкіммен бөліспеуге құқығы бар. Бұл ғана емес, елді мекендер айналасындағы 20 млн гектар жер шын мәнінде ірі латифундистерге тиесілі, тіпті олар сол маңайда тұрмауы да, сол жерде біреудің малын жаюға рұқсат бермеуі де мүмкін. Тек 2023 жылы ғана жылдар бойы мүлде пайдаланылмаған 5 млн гектар жер, соның ішінде елді мекендер айналасында жалпы пайдалану үшін берілген жерлер мемлекетке қайтарылды.
Мемлекет пен бизнес арасында теңдей серіктестік болуы мүмкін бе?
Кәсіпкерлік ел дамуының негізгі серпіні деген пікір қоғам санасында барған ... →
Осы жерде парадокс туындайды, мал бар, бірақ жайылым жоқ. Жер кодексінің 36-бабына сәйкес, жергілікті әкімдіктер конкурс өткізбей-ақ өз қалауымен жерді бес жылға дейін бере алады. Бұл адал фермерлерге жасалған дискриминация, ол өз кезегінде сол жерлерде даулы жағдайлардың туындауына алып келеді. Жер кодексіне қажетті өзгерістерден бөлек Ауыл шаруашылығы министрлігі мал жаю бойынша нормативтерді де құрастыруы керек, өйткені қазіргі нормативтер өмір қойып отырған талаптардан алыстау. Мәселен, ескі стандарт бойынша жылқыға жылына 1–2 гектар жайылым жер керек, ал шын мәнінде жылқы өсірушілер ауылдағы 20–30 гектардың бәрі алынады дейді, себебі табын иесі жылқы жайылған аумаққа қайта шөп еккісі келмейді, нәтижесінде ол аумақ шөлейттенеді.
Жылқы жағының құрылымы ерекше, олар жайылғанда шөпті тамырымен жұлып, өзінен кейін өнім бермейтін жер қалдырады. Бір орыннан екінші орынға жайылып жүргенде жылқы шырайлы жерлерді тақыр қылып кетеді.
Сондықтан, даламызды шөлейтке айналдырғымыз келмесе, жылқы жайылатын жайылымдық жерлерге қайта егіс егу туралы қатаң талапты заңнамалық деңгейде белгілеу маңызды. Шындығында, бүгін Қазақстан аумағы Арал теңізінің, сондай-ақ Каспий және Балқаш өңірлерінің экологиялық проблемаларына байланысты қатты тозған. Сондықтан жақын арада жайылым туралы заңнамаға әділ реформа жасау керек, сонымен қатар бұл жайылымдарды ірі жер иелеріне емес, нағыз шаруалар арасында әділ үлестіріп беру керек. Сондай-ақ, тегін ауылшаруашылық жерлеріне байланысты жергілікті даулы жағдайларға қатысты ауыртпалық пен шиеленісті қалай болса да азайту үшін үлкен жайылымдық жерлерді қажет етпейтін малды қорада ұстауды ынталандыру қажет деп есептеймін.
Қоры нарығы: түсімдер ұлғайып, дивидендтер артып келеді
Жергілікті индекстердің қалпына келген өсім көрсеткіштері биыл шетелдік нар... →
Фермерлерді қорада мал өсіру үшін тегін жайылымнан бас тартуға ынталандырудың әртүрлі әдістері бар. Жаңа Зеландияны есептемегенде, дүниежүзілік тәжірибеде мегафермалар малды (негізінен сиырларды) жайылымда ұстайтын жағдайлар аз, өйткені бұл олар үшін тиімсіз (жайылған сиыр жылына 4500 литр сүт береді, бұл көп емес, өйткені қорада бағылған малдың сауым сүті жылына 8000–9000 литр). Сондықтан мемлекет ірі шаруа қожалықтарына жыл бойы мал басын қорада ұстауды, оларға жемшөп сатып алуға субсидия бөліп ынталандыруды, босатылған жайылымдық жердің бір бөлігін шаруашылық қожалықтарының жалпы пайдалануына жергілікті әкімдікке беруді ұсына алады.
Шағын шаруа қожалықтарын, оның ішінде ауылдағы шаруашылық қожалықтарын ынталандыру шараларымен қатар, ауылдық әкімдіктерге мемлекет есебінен жалпыға ортақ алқаптарды өз бетінше қайта егуді ұйымдастыруды ұсынамын, бұл оның орнына жергілікті халықты жұмыспен қамтуды және мұндай шаруашылықтардан түсетін кірістердің есебінен қосымша жергілікті салықты арттыруға мүмкіндік береді. Бұл шаралар жайылымдық жерлерді пайдалану тиімділігін арттыруға және шиеленісті азайтуға бағытталады, өйткені ауыл тұрғындары үшін жер ғасырлар бойы басты қазына болып табылады.
